Verschillende aspecten rondom brand en brandstichting

Achter de termen brand en brandstichting gaat een hele wereld schuil. Wat zijn de straffen, wat zijn de drijfveren om brand te stichten, hoeveel dadertypes zijn er en hoe gaat de opsporing te werk? Aangezien brand ernstige schade kan toebrengen en maatschappelijk een grote impact heeft op de omgeving, heeft de opsporing bij brand een grote prioriteit. Diverse wetenschappen staan de politie daarbij ten dienste, want opsporing bij brand vereist veel expertise op uiteenlopende gebied. Profiling in de psychologie en de forensische technologie zijn daar twee voorbeelden van.

Fikkie stoken

Onder de noemer kwajongensstreken vergoeilijken uitdrukkingen als "fikkie stoken" of "brandje stichten" de handeling. Er kleeft dan bijna net zoiets onschuldigs aan als hutten bouwen of slootje springen. Bij hutten bouwen kan weleens de hamer op de vingers komen en bij slootje springen een natte broek gehaald. Bij fikkie stoken kunnen de vingers gebrand worden door een te ver opgebrande lucifer. Het stichten van een brand kan in tegenstelling tot de andere voorbeelden huiveringwekkender gevolgen hebben dan het branden van de eigen vingers.

Een brand kan wat dat betreft een onverwachte wending nemen door onachtzaamheid of roekeloosheid en een gestichte brand - onbedoeld - onnoemelijk veel leed veroorzaken. Een schuur met brandbare middelen in de opslag kan bijvoorbeeld vlam vatten en voor ontploffingen zorgen en een brand in een vuilcontainer kan op een huis met slapende bewoners overslaan met noodlottige afloop. Zo zijn er diverse branden in Nederland geweest, die op een ramp zijn uitgelopen en nog ferm in het geheugen staan gegrift. Juist het onvoorspelbare karakter van brand, maakt mensen angstig en zorgt voor maatschappelijke onrust.

Dadertypes

Brandstichting kent andere dadertypes dan de verveelde, jeugdige fikkiestoker. Gezien de maatschappelijke onrust is het uitermate belangrijk om een dader van welke type dan ook op te sporen om de branden een halt toe te roepen. Kennis over dadertypes zorgt ervoor dat een onderzoek efficiënt is (tijdswinst!) en de zoektocht naar de dader plaatsvindt binnen de juiste kring. Kennis van de diverse types komt van pas bij profiling van een dader. Wraak in de relationele sfeer kan bijvoorbeeld een motief zijn of een psychose. De groep aan dadertypes is groot en divers. Dat geeft tegelijkertijd aan hoe ingewikkeld de materie kan zijn, omdat de keus in dadertype bepalend is voor het vervolg van het onderzoek. Bij een verkeerde keus verkeert de maatschappij nog steeds in gevaar en leven mensen in grote angst.

Straffen en maatregelen

Het antwoord op brandstichting in het wetboek van strafrecht is qua afstraffing fors. Voor een potentiële dader kan dat preventief en afschrikwekkend werken. Dat hangt van de type dader af. Wie een psychiatrische stoornis heeft, zal minder aandacht besteden aan een dreigende strafoplegging. Afhankelijk van de dader kan een rechter het nodig vinden om die persoon psychiatrisch te laten behandelen in een TBS setting (terbeschikkingstelling) of bij jeugdigen een cursus te laten doorlopen. Zo kan met behulp van maatwerk preventief of educatief worden opgetreden. Het zal inmiddels wel duidelijk zijn dat "de brandstichter" niet bestaat net zo min als iedere brandstichter een pyromaan is. Dit besef vereist maatwerk in zowel de opsporing als de vervolging van de dader.